Wilk i jego ochrona a społeczeństwo

[APSA]

Poniższa praca to wizja tego, czym chciałam się zajmować w pracy magisterskiej, gdyby mi się udało było (zajmuję się zupełnie czym innym).

"[SIZE=4]Wilk i jego ochrona a społeczeństwo
[SIZE=2]
Moja wymarzona praca magisterska dotyczy ochrony wilka (Canis lupus) i problemach z nią związanych wynikających ze społecznej opinii o tym drapieżniku. Chciałabym się skupić na jednej z przyczyn, które doprowadziły do obecnej sytuacji wilka w Polsce i na świecie – na bardzo negatywnym wizerunku tego zwierzęcia – oraz na sposobach, w jaki można ten wizerunek zmienić.
Celem pracy byłoby ustalenie przyczyn społecznego wizerunku wilka oparte o analizę wilczego behawioru oraz próba ustalenia programu mającego na celu poprawę tego wizerunku stanowiącego jedno z działań służących w sposób pośredni ochronie wilka.
W poniższym opracowaniu pominę kwestię zagrożenia wynikającego z niszczenia siedlisk wilka,

Dlaczego wilk?
Wilki uważane są za tajemnicze i groźne. Są skryte, obecnie niełatwo jest spotkać wilka na wolności. Wokół wilków narosło wiele legend i mitów. W bajkach wilki zwykle są po stronie zła, istnieją też opowieści o wilkołakach. Z drugiej strony, według mitologii to wilczyca wychowała Remusa i Romulusa, założycieli Rzymu. Wilki budzą skrajne emocje od strachu i nienawiści po miłość i fascynację.
Fenomenem jest, że najbliższym krewnym i bezpośrednim potomkiem wilka jest zwierzę uważane za najlepszego przyjaciela człowieka – pies.

Historia relacji ludzi i wilków
Gatunek wilk (Canis lupus) liczy sobie około 2 miliony lat. W Europie wilki pojawiły się podczas ostatniego zlodowacenia. Najstarsze wilcze szczątki z obszaru Polski pochodzą z interglacjału eemskiego. Około 750 tysięcy lat temu, podczas jednego ze zlodowaceń wilk przewędrował także na obszar Ameryki Północnej. Pierwotny zasięg wilka obejmował prawie całą północną a półkulę, był to więc jeden z najszerzej rozpowszechnionych gatunków.
Pierwsze formy człowiekowatych pochodzą z wczesnego plejstocenu. Najstarsze europejskie znaleziska datuje się w przybliżeniu na 1,3 mln lat. Widać, że ewolucja wilka i człowieka prawie od początku przebiegała na tych samych terenach, wilk i człowiek mieli więc na siebie wpływ od początku swej historii. Potwierdzają to znaleziska archeologiczne. W Polsce, między innymi na Rzeszowszczyźnie szczątki wilków znajdowano w osadach plejstoceńskich wraz z innymi śladami bytności człowieka.
W którymś momencie wspólnej historii doszło do udomowienia wilka i stworzenia nowego gatunku – psa domowego. Archeolodzy mówią o okresie 12-14 tysięcy lat temu (z tego czasu pochodzą pierwsze znaleziska), badania genetyczne psa i wilka przesuwają tę datę do 135-100 tysięcy lat temu. Po powstaniu psa dochodziło do krzyżówek między psem a wilkiem, generalnie jednak drogi tych dwóch gatunków się rozeszły, pies został z człowiekiem, a wspólne obcowanie wilków i ludzi się skończyło. Od tego czasu wilki były dla ludzi tylko wrogami, których należy tępić. Mimo to jeszcze do XIX wieku wilki w Europie występowały dość licznie. W Polsce wpływ na to miało prawo – polowanie na wilka było przywilejem wysoko urodzonych. Wilków nie tępiono mimo wyrządzanych przez nie szkód w inwentarzu. Jednak prawo zaborców traktowało wilka jako szkodnika tępionego z urzędu, polowanie na wilki było już nie tylko dozwolone, ale i opłacalne. Już pod koniec XIX liczebność wilków gwałtownie spadła, doszło nawet do lokalnego wyginięcia gatunku. Podczas pierwszej wojny światowej populacja wilka nieco się odbudowała, po wojnie wrócono jednak do jego tępienia. Podobnie było przy drugiej wojnie światowej. Wilka wpisano ponownie na listę zwierząt łownych dopiero w latach 80 XX wieku, zaczęto też wtedy wprowadzać okresy ochronne. W 1995 roku wilka objęto ochroną poza województwami Krośnieńskim, Przemyskim i Suwalskim (obrońcy wilków z ironią twierdzili, że zwierzę jest chronione wszędzie, tylko nie tam, gdzie jeszcze występuje), od roku 1998 wilk jest chroniony na całym obszarze kraju. W związku ze zwiększeniem się populacji wilka w Polsce podnoszą się obecnie głosy, by ponownie wpisać go na listę zwierząt łownych, miały już miejsce legalne odstrzały pojedynczych wilków.

Stan wilków w Polsce i na świecie
W Polsce najwięcej wilków żyje w województwach: podkarpackim, małopolskim i podlaskim. Mniej licznie występują także na terenie innych województw. W polskich Karpatach i Pogórzu Karpackim żyje około 200 osobników (cała karpacka populacja liczy około 3500 sztuk), dwa razy mniej jest ich na Roztoczu, liczne są też w puszczach północno-wschodniej Polski. Dane na temat ogólnej liczby wilków w Polsce różnią się i w zależności od źródła podają między 450 a ponad 700 osobników.
Na świecie najwięcej wilków żyje na obszarze Kanady i Alaski oraz Rosji. W Europie najliczniejsze są w Rumunii, dość dużo występuje także w krajach skandynawskich i w Europie Wschodniej.

c.d.n.

[/SIZE][/SIZE]

[APSA]

Przyczyny nienawiści
Od samego początku wilk stanowił dla człowieka silnego konkurenta pokarmowego, a dodatkowo w bezpośredniej konfrontacji był niebezpieczny dla życia człowieka. Od czasu rewolucji neolitycznej i rozpoczęcia przez człowieka hodowli zwierząt roślinożernych wilk zagrażał też bezpośrednio jednemu z podstawowych źródeł ludzkiej żywności. To są główne przyczyny strachu i nienawiści do wilka, które trwają do dziś.
Czy człowiek współczesny także ma powody, żeby się bać wilka? Przyjrzyjmy się wilkom dokładniej.
Wilki osiągają wzrost od 70 do 90 cm w kłębie (samice średnio o 10 cm mniej), masę około 40 kg, przy czym dojrzały basior może ważyć nawet 80 kg (dane dla terenu Europy środkowej, u innych podgatunków mogą odbiegać od podanych wartości). Całkowita długość wilczych kłów dochodzi do 57 mm. Zwierzę jest silne, dość lekkiej budowy, ma długie nogi i na krótkim odcinku może osiągać prędkość powyżej 60 km/h. Już pojedynczy wilk jest zdolny do zabicia dorosłego człowieka, wataha zaś z powodzeniem może polować na duże zwierzęta kopytne. Ponadto wilk jest bardzo mobilnym zwierzęciem, średnio w ciągu nocy wędruje 20km, lecz znane są przypadki przebycia 200 km w ciągu jednej doby. Wilk może się więc łatwo pojawić w miejscach, gdzie go wcześniej nie było.
Żołądek wilka ma pojemność 9 litrów, jest więc duży w porównaniu z całym zwierzęciem i umożliwia wilkowi zjedzenie na raz dużej ilości pokarmu. Zjedzenie na raz kilku kilogramów mięsa może mieć miejsce po kilkudniowej głodówce.
Wilk jest drapieżnikiem sprawnym i plastycznym środowiskowo. Jest też oportunistą i może żywić się różnymi zwierzętami. Istnieją pogłoski, że w czasie wojen i powstań, w okresie walk wilki żywiły się także ludzkimi zwłokami. Współcześnie co jakiś czas pojawiają się doniesienia o zabijaniu i zjadaniu przez wilki psów domowych.
Generalnie jednak głównym pokarmem wilków w całym ich zasięgu geograficznym są dzikie kopytne. Na podstawie badań przeprowadzonych w Polsce ustalono, że ulubioną zdobyczą wilków są jelenie, następnie sarny, dalej łosie i dziki. Zdrowy dorosły żubr lub bizon stanowi już zbyt duże wyzwanie. To, jakie zwierzęta podają ofiarą wilków zależy od dostępności danego gatunku oraz od wielkości watahy. Uzupełnieniem wilczej diety są owoce runa leśnego.
Aktywność dobowa wilków zależy od kilku czynników, ale zwykle najsilniejsza przypada na okres poranny i wieczorny. Wilki występują w lasach, na terenach podmokłych z suchszymi obszarami (takie „wyspy” stanowią preferowane miejsca odpoczynku), zarówno w górach jak i na nizinach. Wilki łączą się w watahy liczące kilka osobników (w Polsce zwykle 3-6). Wataha składa się zwykle z dominującej pary alfa i jej potomstwa. Poszczególne watahy mają swoje terytoria liczące do kilkuset km2. Młode po ukończeniu 2 roku życia często opuszczają stado i wyruszają na poszukiwanie nowych terytoriów. Także stare wilki mogą opuszczać watahę i samotnie włóczyć się po okolicy. Dla człowieka i zwierząt gospodarskich najniebezpieczniejsze są grupy młodych wilków, które nie opanowały jeszcze w pełni zdolności łowieckich, oraz rozbite watahy (np. poprzez odstrzał któregoś z osobników). Mają one mniejszą skuteczność w polowaniu na dzikie zwierzęta, chętniej więc sięgną po łatwiejszą zdobycz, jaką są zwierzęta udomowione.
Wilki mają złożony system społeczny. Stado ma dość sztywną hierarchię, przy czym grupy samców i samic mają dość niezależne „podhierarchie”. Oddzielnie jest też ustalana hierarchia u szczeniąt, jest ona najmniej wyraźna i mało stabilna. Wilki wewnątrz watahy wykazują zwykle bardzo mało agresji (jej poziom zależy od danej populacji i danej watahy). Zachowania społeczne są wysoce zrytualizowane, poszczególne osobniki komunikują się głównie poprzez pozy i ruchy zarówno całego ciała, jak i poszczególnych jego części (uszu, warg, ogona). W mniejszym stopniu wilki porozumiewają się poprzez odgłosy: skomlenie, warczenie, wycie. Niektóre źródła podają, że wilki potrafią planować, organizować działania zespołowe, a nawet posługiwać się narzędziami. Są zwierzętami bardzo inteligentnymi, mogą się uczyć przez obserwację (zdolność ta u psów domowych jest często negowana) i mają bardzo dobrą pamięć.
Jeśli chodzi o charakter wilków i śmiałość w podchodzeniu do ludzi i siedzib ludzkich, opinie są różne. Z jednej strony słyszałam, że po wojnie, gdy wilki się namnożyły, podchodziły często do gospodarstw i nie można było zostawić psa na łańcuchu, bo zagryzały i pożerały. Z drugiej strony tak zwana powszechna opinia mówi, że wilki unikają ludzi i że zdrowy wilk nigdy nie zaatakuje człowieka, jeśli sam nie poczuje się zagrożony. Faktem jest, że w okresie masowych polowań człowiek wywierał bardzo dużą presję selekcyjną na wilka i że przeżyły przede wszystkim te osobniki, które najbardziej unikały ludzi i trzymały się najbardziej niedostępnych siedlisk. Cechy te najprawdopodobniej są w pewnym stopniu uwarunkowane genetycznie, a poza tym kolejne pokolenia przejmują wzorce zachowań swoich rodziców. Od czasu masowego tępienia minęło już jednak kilka generacji wilków, poza tym napływają do nas wilki ze wschodu, które mogą inaczej się zachowywać w stosunku do ludzi.
„Kronika Beskidzka” podaje, że rocznie wilki zagryzają 20-30 owiec, zdarzają się także zagryzienia bydła, kóz, koni i psów. Do doniesień prasowych na ten temat należy jednak podchodzić sceptycznie, ponieważ po pierwsze, sprawcą części szkód mogą być sfory zdziczałych psów, a po drugie ludzie lubią przesadzać, szczególnie jeśli może im to przynieść jakąś korzyść (np. pozwolenie na odstrzał).
Czasem można się spotkać z opinią, że wilki są skłonne zabijać dla samej przyjemności mordowania. Zdanie to ma pewne podstawy, zdarza się bowiem, że wataha dostając się do zagrody zabija więcej zwierząt, niż jest w stanie zjeść w ciągu jednej nocy. Wilki instynktownie starają się zapewnić sobie pokarm na zapas, a niezdolność zwierząt hodowlanych do obrony tylko je do tego zachęca. Wilk nie jest też w stanie przewidzieć, że zaraz zostanie przegoniony od zdobyczy.

Podsumowując tę część, wiele z cech i zachowań wilka może stanowić potencjalne niebezpieczeństwo, jeśli nie bezpośrednio dla życia człowieka, to dla jego mienia. Ta pierwotna przyczyna lęku i nienawiści jest nadal aktualna w rejonach, gdzie wilki są dosyć liczne.
Inne cechy wilków, które nie zwiększają ich szkodliwości dla ludzi, także są istotne, wpływają bowiem na społeczny odbiór tego drapieżnika, mogą je stawiać w niekorzystnym świetle. Przez fakt, że wilk może polować
Ponieważ wilki są aktywne także po ciemku, automatycznie plasują się w „świecie istot nocy” razem z innymi „pomiotami szatana”. Dodatkowo ludzką wyobraźnię pobudza wycie wilków, często określane epitetami typu „złowieszcze” czy „mrożące krew w żyłach”. Inteligencja, skrytość i łączenie się w grupy także może być źle odbierane, gdyż może świadczyć o działaniu złych mocy.
Zbudowany tu wizerunek żądnego krwi potwora jest przesadzony i w dużej mierze oparty o zabobony. Należy jednak pamiętać, że niektóre jego elementy mogą być głęboko zakorzenione w umysłach ludzi. Duże znaczenie ma fakt, że problem wilków dotyczy głównie terenów wiejskich, gdzie zabobony utrzymują się nadspodziewanie długo.

c.d.n.

[APSA]

Dlaczego należy chronić wilka?
Wilka należy chronić z kilku względów. Najpierw przyczyny natury ogólnej, wynikającej z ochrony różnorodności biologicznej – wilk wymaga ochrony tak samo, jak każdy inny zagrożony gatunek, aby przetrwał dla przyszłych pokoleń, aby mógł zaspokajać ciekawość badaczy. Przyczyny szczególne wynikają z ekologii wilka i jego roli w ekosystemie. Wilk uznawany jest dla ekosystemów leśnych za gatunek kluczowy, gwarantujący stabilność systemu. Wilk jest szczytowym ogniwem łańcucha pokarmowego. Wilki pełnią ważną funkcję regulatora pogłowia swoich ofiar i naturalnego czynnika selekcyjnego (co przez myśliwych sprowadzane jest często do rangi szkodnictwa). Wilk poprzez kontrolowanie liczebności jeleniowatych wpływa na kondycję i zdolność do odradzania się systemów leśnych. Potwierdza to amerykański eksperyment z reintrodukcją wilków w parku Yellowstone, która spowodowała znaczne poprawienie kondycji systemu przyrodniczego. Wilk stanowi też konkurenta dla lisa, którego populacja ostatnio znacznie się zwiększyła i stanowi poważne zagrożenie dla zajęcy. Paradoksalnie chroniąc wilka można zwiększyć liczebność zajęcy w kraju.

Co zrobić, aby zmienić wizerunek wilka?
Działania pośrednie wspomagające ochronę wilka poprzez zmianę stosunku do niego można podzielić na dwie grupy. Pierwszą można nazwać edukacją ekologiczną, zostanie ona omówiona dalej, druga to działania mające na celu zmianę podejścia rolników – osób najbardziej narażonych na szkody wyrządzone przez wilki. Chodzi przede wszystkim o upowszechnianie metod zabezpieczających przed szkodami oraz o wypłatę odszkodowań.
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 za szkody wyrządzone przez wilki w pogłowiu zwierząt gospodarskich odpowiada Skarb Państwa. Nie dotyczy to zwierząt pozostawionych bez bezpośredniej opieki między zachodem a wschodem słońca. Z wypłatą odszkodowań wiążą się często dodatkowe problemy wywołujące niezadowolenie poszkodowanego. Zagryzienie zwierzęcia zawsze jest nieprzyjemne, wymaga przeprowadzenia odpowiedniego postępowania (m.in. wezwanie służb ustalających wartość szkody). Wysokość odszkodowania odpowiada wartości zabitego zwierzęcia lub szacowanych kosztów leczenia. Nie obejmuje jednak utraconych korzyści, czyli na przykład spodziewanych zysków ze sprzedaży młodych po zagryzionej cielnej krowie. Dodatkowo wypłata odszkodowania może się znacznie przeciągnąć przy braku dobrej woli urzędników. Należy więc zadziałać w celu usprawnienia wypłat odszkodowań.
Zgodnie z przysłowiem lepiej zapobiegać niż leczyć, lepiej więc nie dopuścić do powstania szkód poprzez zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń.
Najstarszą z metod jest wykorzystywanie do ochrony stad psów pasterskich. Zadaniem owczarków jest odstraszenie drapieżnika i zniechęcenie go do ataku. W Polsce do tego celu wyhodowano owczarka podhalańskiego, który od wieków pilnował w górach stad owiec. Inne rasy pełniące tę funkcję to owczarki azjatyckie, owczarek kaukaski, cao de Serra de Estrela (portugalski pies z gór Estrela). Korzyści z promocji psów pasterskich są dwojakie, gdyż pomaga ono także zachować rzadkie, często endemiczne rasy psów użytkowych, których znaczenie i liczebność znacznie w ostatnich latach spadły.
Odstraszająco działa na wilki także ciągła obecność ludzi, obce dźwięki i zapachy (np. głośne radio, naftalina), rozpalanie nocą ognisk oraz fladry. Fladry to płachty czerwonego materiału zawieszone nad ziemią na mocnym sznurku tak, że mogą swobodnie powiewać na wietrze. Szczelne otoczenie fladrami pastwiska zniechęca wilki do próby dostania się do środka. Dodatkowo materiał można opryskać silnie pachnącą substancją (np. dezodorantem.)
Zwykłe ogrodzenia nie są przydatne do ochrony przed wilkami, drapieżniki te potrafią bowiem bardzo wysoko skakać i wspinać się po siatce, mogą się też podkopać. Dobre ogrodzenie powinno być więc wysokie (minimum 2,5 metra) i podmurowane. Koszt takiego ogrodzenia jest zbyt wysoki, by stosować je na dużym terenie. Rozwiązanie takie można wykorzystać do budowy niewielkiej zagrody. Przy małej zagrodzie można pokusić się o wolierę, czyli kojec zamknięty także od góry, do którego wilk na pewno nie wskoczy. Także tradycyjnie używane pastuchy elektryczne w formie jednego lub dwóch drutów nie stanowią dla wilków znaczącej przeszkody. Dobrym pomysłem może być jednak połączenie elektrycznego pastucha z innymi zabezpieczeniami.
Rozpowszechnianiem tych zabezpieczeń zajmuje się w Polsce między innymi Stowarzyszenie dla Natury WILK. Prowadzi ono szkolenia dla hodowców i osób zajmujących się szacowaniem strat, wydało poradnik o zabezpieczaniu stad przed wilkami i przekazało wybranym hodowcom zestawy fladr oraz kilka szczeniąt owczarka podhalańskiego.

c.d.n.

[APSA]

„Wilcza edukacja”
Edukacja budująca pozytywny stosunek do wilków powinna być skierowana już do małych do dzieci. Stereotypowy obraz przekazywany dzieciom poprzez baśnie i legendy to „wielki zły wilk”, w zdecydowanej większości utworów będący złym bohaterem. Zamiast tego można napisać i promować historie pokazujące wilka w lepszym świetle, dostosowane do odbiorców w wieku od przedszkolnego do licealnego. Taką rolę pełnią częściowo powieści pokroju „Białego Kła” Jacka Londona. Należy też zwrócić uwagę na nauczenie szkolne, aby w programie nauczania znalazła się wzmianka o wilku, o tym, że żyje w rodzinach podobnych do ludzkich i o jego ważnej roli w przyrodzie. Działania te można wspomagać konkursami wiedzy o wilku, konkursami plastycznymi na tematy związane z wilkami, happeningami i innymi podobnymi akcjami. Wiedzę na temat roli wilka w ekosystemach, potrzeby jego ochrony i sposobów unikania konfliktów z wilkami należy też szerzyć wśród osób dorosłych, szczególnie związanych z szeroką problematyką środowiskową: studentów kierunków przyrodniczych i pokrewnych, leśników, myśliwych, a także mieszkańców terenów, na których występują wilki, urzędników oraz dziennikarzy.
Istotną rolę w edukacji powinny mieć ośrodki utrzymujące wilki w niewoli. Miejsca te – ogrody zoologiczne, parki dzikich zwierząt, placówki naukowe i inne – poza rozpowszechnianiem teoretycznej wiedzy mogą także w odpowiednim świetle zaprezentować wilka bezpośrednio. Poza umieszczeniem przy wybiegach tabliczek z informacjami o danym gatunku można organizować spotkania, wykłady połączone z wycieczką po danym obiekcie. W Polsce placówką zajmującą się taką działalnością, nastawioną przede wszystkim na działalność związaną z ochroną wilka, jest wilczy park w Stobnicy, a właściwie Terenowa Stacja Doświadczalna Katedry Zoologii Akademii Rolniczej w Poznaniu. Wilki w Stobnicy trzymane są od 11 lat, obecnie głównie z nich słynie stacja. Do Stobnicy przyjeżdżają liczne wycieczki, przede wszystkim dzieci już od wieku przedszkolnego, młodzież szkolna i akademicka, naukowcy, a także prywatne osoby, miłośnicy zwierząt i przyrody. Wycieczki po parku odbywają się wyłącznie z przewodnikiem, który chętnie opowiada o stacji, przebywających w niej zwierzętach, w szczególności o wilkach. Można zobaczyć na żywo relacje wilków wychowanych przez człowieka z ich opiekunem. Niegdyś także niektórzy goście stacji mogli przeżyć bezpośrednie spotkanie z wilkami, jednak ostatnio już się na to nie pozwala.
Innym godnym uwagi ośrodkiem jest Wolf Park znajdujący się w stanie Indiana w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Jest to organizacja typu „non-profit”, zajmująca się edukacją oraz obserwacją zachowań wilków. Park prowadzi całorocznie programy dla grup szkolnych, w sezonie letnim jest otwarty dla zwiedzających. Jedną atrakcji parku są pokazy interakcji wilków i bizonów. Na wybieg z bizonami wpuszcza się niewielką grupę wilków (zwykle 2-3 sztuki). Wilki są naturalnie zainteresowane bizonami i wykazują w stosunku do nich zachowania łowcze, jednak wyraźnie widoczna jest przewaga bizonów. Demonstracja ma na celu pokazanie, że nawet sprawne wilki w malej grupie nie dadzą razy upolować bizona, jeśli nie współdziałają wybitnie dobrze. Pokazy te mają poprawić wizerunek wilka z mordercy na nieudacznika, a wręcz zabawnego nieudacznika, ponieważ częste są komiczne akcje ścigania wilków przez bizony.
Park prowadzi także rozmaite seminaria związane z problemami wilków, specjalne spotkania dla fotografów („fotoseminaria”), ma też bogato ilustrowaną i często aktualizowaną stronę internetową odwiedzaną przez miłośników wilków z całego świata.
Internet jest w dzisiejszym świecie bardzo ważnym medium, nie można go więc pominąć jako środka kreującego pozytywny wizerunek wilka. Już w tej chwili działa wiele polskich i zagranicznych stron i serwisów poświęconych wilczej tematyce. Większość z nich podaje mniej lub bardziej rozbudowaną charakterystykę gatunku, łącznie z rolą wilka w środowisku. Na niektórych stronach jest możliwość obserwacji wilków prawie na żywo za pośrednictwem kamer internetowych. Dzięki temu ludzie mogą podglądać życie wilków i przekonać się, że nie są to ziejący żądzą mordu mordercy.
Jeszcze jedno, co można zrobić dla poprawy wizerunku wilka, choć wymaga to ostrożności, to zaprezentować go jako nasze narodowe bogactwo, atrakcję turystyczną, czyli jednocześnie potencjalne źródło dochodów. Ostatnio coraz modniejsze są różne formy wypoczynku blisko natury. Wyprawy „na wilka”, odpowiednio zareklamowane, mogą być dla turystów nie lada gratką. A ludność z terenów zamieszkanych przez wilka mogłaby zarabiać tworząc dla turystów bazę noclegową i służąc jako przewodnicy po puszczy – „królestwie wilka”.

Na koniec jeszcze jedna uwaga: przy promocji wilka należy być ostrożnym, żeby nie wzbudzić w ludziach chęci trzymania tego zwierzęcia w domu. Wilk to nie pies, a oswojone wilki oraz mieszańce wilków i psów mogą być zwierzętami bardzo groźnymi, łączą bowiem niebezpieczne cechy wilka ze zmniejszonym strachem przed ludźmi. Wilki i tzw. wolfdogi w rękach nieodpowiedzialnych osób stanowią potencjalne zagrożenie dla otoczenia, a ich zachowanie może negatywnie wpłynąć na postrzeganie samych wilków.


Podsumowując, człowiek ma wynikające z historii oraz behawioru wilków przyczyny, aby bać się tego drapieżnika. Przy obecnym stanie wiedzy i techniki możliwe jest jednak unikanie wzajemnego wchodzenia sobie w drogę.
Wilk jest gatunkiem zagrożonym, jest też bardzo ważny dla prawidłowego działania ekosystemów leśnych, z tych przyczyn należy go chronić. W skutecznej ochronie wilka przeszkadzać może nastawienie społeczne nieprzychylne wilkom, należy więc pracować nad zmianą tego nastawienia. W tym celu powinny służyć przede wszystkim programy szkolenia hodowców, jak unikać zagrożenia, połączone z wypłatą odszkodowań oraz wielowymiarowa wilcza edukacja ekologiczna.

[APSA]

ŹRÓDŁA:
* Bereszyński A., Wilk (Canis lupus Linnaeus, 1758 ) w Polsce i jego ochrona, Wyd. Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1998.
* Bereszyński A., Skrzypczak A., Wilk (Canis lupus Linnaeus, 1758 ) w Polsce w warunkach hodowlanych, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2002
* Kronika Beskidzka, nr 49 z dnia 05-12-2002, artykuł „Za straty owiec *SPÓŹNIONE PIENIĄDZE*”, [URL]http://www.kronika.beskidzka.pl/index.php3?wiecej=tak&menu=art_g&id=126[/URL]
* Archiwum listy dyskusyjnej A_to_my_wilki, [URL]http://groups.yahoo.com/group/a_to_my_wilki/[/URL]
* Archiwum listy dyskusyjnej dogobserver_pl, [URL]http://groups.yahoo.com/group/dogobserver_pl/[/URL]
* Strona Agnieszki Kloch o wilkach, [URL]http://www.eko.uj.edu.pl/kloch/wilki/[/URL]
* Strona Wolf Parku [URL]http://www.wolfpark.org/[/URL]
* Stowarzyszenie dla Natury WILK, [URL]http://www.wolf.most.org.pl/[/URL]
* Historia udomowienia psa – Fundacja Alteri, [URL]http://alteri.pl/Kursy_instruktorskie/konsp_udomowienie.html[/URL]
* Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody
* Wikipedia – wolna encyklopedia, [URL]http://pl.wikipedia.org/wiki/Romulus_i_Remus[/URL], [URL]http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilk[/URL]

[Manu]

Asia, dostałam maila i od razu tu przyleciałam :p
[B]WIELKIE DZIĘKI[/B] za wstawienie tu swojej pracy :multi: i [B]GRATULUJĘ [/B]wspaniałej oceny pani profesor :cool1:


Asia o tym nie wspomniała, więc ja ją wyręczę w pewnej kwestii :razz:

[B]Powyższy tekst jest autorstwa Asi (nick: APSA) i wstawienie go tutaj na forum nie oznacza automatycznej zgody na jego publikację na jakiejkolwiek stronie internetowej (choćby domowej), czy innego wykorzystania. Aby móc to uczynić, trzeba uzyskać zgodę autora.[/B]